در خبرها آمده بود که با کمال تاسف در شهرستان شوشتر ، گچکیری یک شکستگی ، منجر به قطع دست کودکی ده ساله شده است. این خبر ناگوار انگیزه ای شد تا در این فرصت فهرست وار به اهمیت موضوع گچگیری در آسیبها و شکستگیها اشاره ای کنم.
گچ کیری در درمان بسیاری از آسیبها و شکستگیها ، هنوز جزء یکی از درمانهای قطعی و مهم محسوب می شود و شاید روزانه صدها و بلکه هزارها گچگیری با هدف درمان آسیبها و شکستگیهای استخوانی و مفصلی صورت می پذیرد. بیحرکتی عضو آسیب دیده در گچ با وجود نقش مهم و تعیین کننده ای که در درمان آسیبها و شکستگیها دارد ، مستلزم آموزشها و توصیه هایی با هدف کاستن از عوارض ناخواسته و بعضا جبران ناپذیر آن نیز می باشد.
اهمیت رعایت نکات و ظرافتهای خاص در گچگیری باعث شده همیشه توصیه شود این امر توسط پزشک متخصص اورتپدی و با اطلاعات و تجربه کافی صورت پذیرد. گچ گیری توسط افراد ناآشنا به ظرافتها و نکات مهم در این امر ممکن است منجر به عوارض شدید و جبران ناپذیری گردد. و اینکه هنوز در مراکزی حتی آکادمیک و دانشگاهی هنوزمشاهده می گردد که این امر توسط افراد غیرذی صلاح با عنوان تکنیسین و متصدی امر گچگیری صورت می پذیرد جای بسی تاسف و نگرانی می باشد.
از آنجا که طبیعت آسیبها و شکستگی ها اینگونه است که امکان دارد با تورم بعضا قابل توجه عضو شکسته همراه شوند ، محصور کردن عضو مبتلا در پوششی که امکان اتساع نداشته و فضای بیشتری برای تورم احتمالی در اختیار نمی گذارد مطمئنا با نگرانی همراه بوده و باید تمهیدات لازم را از این بابت مد نظر داشت. در مواقعی که عضو مبتلا تورم قابل توجهی داشته یا ممکن است طی ساعتها یا روزهای آینده دچار تورم گردد ، در وهله اول از گچ گرفتن عضو مبتلا اجتناب شده و برای بیحرکتی ، از روش دیگری مانند آتل گیری بهره گرفته می شود و بعد از چند روز با رفع التهاب و کاهش تورم اقدام به گچ گیری می گردد.
همیشه در صورت گچ گیری ، علائم هشدار به بیمار و خانواده وی آموزش داده می شود تا در صورت ظاهر شدن علائم نگران کننده در اسرع وقت مراجعه کرده و نسبت و رفع نگرانی و در صورت لزوم حتی باز کردن گچ اقدام گردد. در این موارد بیمار و خانواده وی باید بدانند و این شرایط باید فراهم گردد که اگر در ساعتهای غیراداری و حتی نیمه شب علائم نگران کننده ای ظاهر گردید ، با کجا تماس گرفته و به چه مرجعی مراجعه نمایند. اهمیت این موضوع به حدی می باشد که در صورتی که پزشک معالج صلاح بداند گچ به طور کامل باز می شود. فرایند درمان اگر برای چند روزی به تاخیر بیافتد و حتی مقداری پیچیده تر گردد به مراتب بهتر از آن است که با اصرار به حفظ گچی که جریان خون عضو مبتلا را مختل کرده ، سلامت و حیات عضو برای همیشه در معرض خطر و آسیب قرار بگیرد.
پزشک معالج همیشه این فرض را در ذهن دارد که بیمار یا خانواده وی ممکن است به علت هیجان ناشی از حادثه در آن زمان از دقت یا تمرکز کافی برخوردار نباشند و لذا با تاکید و در صورت لزوم با تکرار ،علائم هشدار مربوطه را برای آنها توضیح می دهد و معمولا برگه ای مکتوب محتوی توضیحات لازم و علائم هشدار را در اختیار خانواده قرار می دهد. نکاتی که توضیح داده می شود بر دو قسم است. یکی اینکه چه کنیم عضو گچ گرفته بیش از این ورم نکند و دیگر اینکه علائم خطر و موارد نگران کننده ای که مستلزم مراجعه سریع می باشند کدامند؟
برای جلوگیری از تورم بیشتر لارم است عضو مبتلا بالا گرفته شده و در حد قلب نگه داشته شود. به همین خاطر دست گچ گرفته معمولا به نحوی به گردن آویز شده و از آویزان ماندن پا به جد احتراز می گردد. سرد کردن عضو مبتلا با کیسه یخ و حرکت دادن مرتب انگشتان دست در حدی که گچ اجازه می دهد از اقدامات دیگری است که به جلوگیری از بیشتر شدن ورم کمک می کنند.
علائم خطری که نیازمند مراجعه یا تماس با پزشک معالج می باشد عبارتند از: تورم شدید و دردناک عضو گچ گرفته ، تغییر رنگ انگشتان به حالت کبودی یا رنگ پریدگی به خصوص در بستر ناخن یا نرمه نوک انگشت، پیدایش محدودیت یا حرکات دردناک انگشتان در عضوی که گچ گرفته شده است.
اگر به علت تورم زیاد یا سفتی گچ جریان خون عضو مبتلا دچار اختلال گردد، حیات عضو مبتلا در معرض خطر قرار گرفته و به توجه به میزان سرعت عمل در رفع فشار از عضو مبتلا و باز کردن گچ ، ممکن است عضلات و اعصاب دست به صورت موقت یا دائمی از کار افتاده و باعث تغییر شکل و فلج آن عضو گردد. در موارد شدید ممکن عضو گچ گرفته شده حیات خود را به طور کامل از دست داده و منجر به قطع عضو گردد.
